Upłynęło już sporo wody w Wiśle od czasu gdy napisałem pierwszą część tego tekstu. Staram się pokazać jak korzystać z przekładu interlinearnego. Na pierwszy ogień wziąłem Nowy Testament, ponieważ z tekstem greckim na ogół łatwiej się nam pracuje, choćby ze względu na to, że jego zasady gramatyczne są nam bliższe od tych, jakimi posługuje się język hebrajski.
Większa jest również dostępność narzędzi do pracy z tekstem Nowego Testamentu. Nie oznacza to jednak, że jesteśmy bezradni jeśli chodzi o dociekanie myśli zawartych w oryginalnym tekście Starego Przymierza. Udało mi się kupić niedawno długo poszukiwany przeze mnie tom PISM wydany przez VOCATIO w ramach hebrajsko-polskiego przekładu interlinearnego Starego Testamentu. To dobry czas, aby na konkretnym przykładzie przedstawić jak możemy sięgać do oryginału i sprawdzać czy tłumaczenie, z którym spotykamy się w naszym języku „broni się”, czy jest wyrazem (nieraz dość frywolnej) interpretacji osób odpowiedzialnych za przekład.
CZY TAK SIĘ RZECZY MAJĄ?
Mnogość przekładów Biblii z jednej strony jest zjawiskiem ubogacającym i pozytywnym, z drugiej jednak strony niesie pewne ryzyko. Poszczególne przekłady potrafią się różnić między sobą w znaczący sposób. Nierozsądnym jest budowanie swoich przekonań na podstawie „pasującego” nam tłumaczenia jakiegoś wersetu, które jest odmienne od większości pozostałych tłumaczeń. Bądźmy na to wyczuleni. Ostrożność jest wskazana, jeśli chcemy przyjąć jakiś pogląd jako biblijny!
Myślą przewodnią, która przyświeca mi podczas pracy nad tymi tekstami, jest to abyśmy – cytując Biblię – „nie tak szybko dali się zbałamucić i nastraszyć” (2Ts 2:2). Nie jesteśmy bezbronni! Zanim przyjmiemy jakiś pogląd, warto brać przykład z opisanych w Dziejach Apostolskich mieszkańców Berei, którzy „przyjęli Słowo z całą gotowością i codziennie badali Pisma, czy tak się rzeczy mają” (Dz 17:11).
Mamy dziś szereg odpowiednich narzędzi! Każdy z nas przy odrobinie samozaparcia i szczerego wysiłku jest w stanie dociekać prawdy. Serdecznie Was do tego zachęcam.
PRZEKŁAD INTERLINEARNY – CO ZAWIERA I GDZIE GO SZUKAĆ ?
Po informacje czym jest i co zawiera przekład interlinearny, odsyłam do pierwszej części tego tekstu. Znajdziecie tam też dokładne informacje gdzie w Internecie można nieodpłatnie skorzystać z takich przekładów, oraz jakie aplikacje warto w tym celu zainstalować na telefon lub komputer. W dużym skrócie – polecić mogę Wam przede wszystkim program „e-Sword”. Na smartfon natomiast możemy ściągnąć ponadto MyBible, MySword Bible lub Bible Hub.
Ja osobiście jestem zwolennikiem papierowej wersji przekładu interlinearnego. Jest to oczywiście większy koszt, ale na co dzień korzystam z takiego tłumaczenia wydanego w ramach „Prymasowskiej Serii Biblijnej” przez VOCATIO. Ukazały się dotychczas 3 tomy:
- „Hebrajsko-polski Stary Testament – TORA. Przekład interlinearny Pięcioksięgu z kodami gramatycznymi, transliteracją oraz kodami Stronga i Baumgartnera (wydanie czwarte, poprawione, rozszerzone i uzupełnione, 2021) – cena 259 zł
- „Hebrajsko-polski Stary Testament – PISMA. Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją i indeksem słów hebrajskich i aramejskich – aktualnie niedostępne w sprzedaży
- „Hebrajsko-polski Stary Testament – PROROCY. Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją i indeksem słów hebrajskich i aramejskich – aktualnie niedostępne w sprzedaży
Do pracy z tekstem oryginalnym przydatny będzie nam również „Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu z kodami Stronga”. To dwutomowe dzieło doczekało się swojego wznowienia, rozszerzenia i uzupełnienia w 2023 roku i kosztuje obecnie 590 zł.
W przekładzie interlinearnym przygotowanym przez VOCATIO znajdujemy 4 linie tekstu:
- pierwsza linia zawiera kody gramatyczne wraz z numerami poszczególnych słów hebrajskich odsyłającymi do odpowiednich haseł Wielkiego słownika hebrajsko-polskiego;
- druga linia zawiera tekst hebrajski, który został podany wg Biblia Hebraica Stuttgartensia (wyd. 4, 1990);
- trzecia linia zawiera dosłowne tłumaczenie na język polski;
- czwarta linia zawiera transliterację, instruując nas jak należy dane słowo odczytać.
Kluczowe jest odpowiednie odszyfrowanie kodów gramatycznych, które kryją w sobie dokładne informacje dotyczące użytej formy danego słowa. Tu pomocna jest tablica kodów gramatycznych dołączona do przekładu interlinearnego. Bazuje ona na języku angielskim. Zamieszczam ją w tym miejscu, bo może być ci pomocna jako narzędzie do samodzielnej pracy.
Dla mnie osobiście jest to najwygodniejszy sposób obcowania z Biblią w językach oryginalnych, ale oczywiście te same informacje, które dostarcza nam polskie wydanie, można odnaleźć również w języku angielskim za pomocą wspomnianych darmowych aplikacji albo strony internetowej (www.biblehub.com).
PRZEKŁAD INTERLINEARNY – JAK Z NIEGO KORZYSTAĆ? [NA PRZYKŁADZIE 1 KRONIK 25,1.3]
Spójrzmy jak korzystać z interlinii, w oparciu o fragment Starego Testamentu, który w polskich przekładach jest różnie oddany i może powodować nieco niepotrzebnego zamieszania. Chodzi o ciekawe wyrażenie znajdujące się w 1 Księdze Kronik, gdzie opisane jest wyznaczenie przez Dawida muzyków i śpiewaków do służby świątynnej.
Spotkałem się jakiś czas temu z intrygującym nauczaniem odwołującym się do tego fragmentu, które mówiło o proroczym uwielbieniu. Potem dowiedziałem się, że niektórzy nauczają o proroczych dźwiękach. To wszystko opiera się o ten jeden fragment z Księgi Kronik, a dokładniej rzecz ujmując – w oparciu o jeden polski przekład, Biblię Tysiąclecia w wydaniach sprzed 2010 roku.
Już sam ten fakt powinien wzmóc naszą czujność, ponieważ budowanie nauczania w oparciu o jeden fragment ze Starego Przymierza jest czymś, co powinno nas zastanowić. Niemniej jednak znów zetknąłem się niedawno z takim nauczaniem. Tym razem była to ponad godzinna rozmowa liderów uwielbiania w kościele katolickim, którzy mówią o proroczym uwielbieniu i prorokowaniu dźwiękami, odwołując się do wydarzenia opisanego w 1 Księdze Kronik.
Postanowiłem zatem sięgnąć do oryginału i sprawdzić czy są ku temu podstawy. Poniżej prezentuję kolejne kroki pracy z tekstem.
PORÓWNANIE DOSTĘPNYCH PRZEKŁADÓW
Na początek warto porównać jak oddają interesujący nas fragment najpopularniejsze przekłady:
- (SNP) Następnie Dawid (…) wydzielił do służby (…), którzy mieli prorokować przy cytrach, lutniach i cymbałach. (…) pod nadzorem swojego ojca Jedutuna, który prorokował przy wtórze lutni pieśni dziękczynienia i pieśni uwielbienia dla PANA.
- (UBG) Dawid (…) przydzielił do służby (…) którzy mieli prorokować przy harfach, cytrach i cymbałach (…) pod kierunkiem ich ojca Jedutuna, który prorokował przy harfie, dziękując PANU i wychwalając go.
- (BW) Dawid (…) wyodrębnił (…) ludzi natchnionych, do służby przez grę na lutniach, cytrach i cymbałach: (…) pod kierownictwem ojca ich Jedutuna, który w natchnieniu grał na lutni pieśni dziękczynne i pochwalne Panu.
- (SNPD) Dawid (…) wyodrębnił do służby (…), mających prorokować przy cytrach, lutniach i cymbałach (…) pod nadzorem swojego ojca Jedutuna, który prorokował przy [wtórze] lutni [pieśni] dziękczynienia i [pieśni] uwielbienia dla JHWH.
- (KUL) Dawid wyłączył ze służby (…) tych, którzy wykonywali pobożne śpiewy przy dźwięku cytr, harf i cymbałów. (…) pod kierunkiem ich ojca Jedutuna, który wykonywał śpiewy przy cytrze, wielbiąc i chwaląc Jahwe.
- (BT wyd. V, 2010) Dawid przydzielił na służbę [Bożą] tych (…), którzy prorokowali przy dźwięku harf, cytr i cymbałów. (…) pod kierunkiem ich ojca, Jedutuna, który prorokował przy dźwiękach cytry na cześć i chwałę Pana.
- (BT wyd. IV, 2003) Dawid (…) przydzielił na służbę [Bożą] tych (…), którzy prorokowali dźwiękiem harf, cytr i cymbałów. (…) pod kierunkiem ich ojca Jedutuna, który prorokował na cytrze na cześć i chwałę Pana.
Zestawiając ze sobą te przekłady, widzimy wyraźnie, że Dawid wyznaczył ludzi, którzy mieli prorokować. Nie ma co do tego wątpliwości, że synowie Jedutuna mieli pozostać pod nadzorem ich ojca, który sam prorokował na chwałę Pana. Pewną kontrowersję budzi natomiast to w jaki sposób odbywać się miało owo prorokowanie. Czy towarzyszył mu akompaniament instrumentu, czy działo się to za pośrednictwem dźwięków instrumentów?
Właśnie z takim nauczaniem zetknąłem się w ostatnim czasie, choć – patrząc na szereg przykładów – wydaje się być ono nieuzasadnione. Tłumacze, zarówno katoliccy jak i protestanccy, są zgodni co do tego, że Jedutun prorokował przy dźwiękach instrumentów, a nie na nich. Jedynie przekłady Biblii Tysiąclecia sprzed 2010 roku twierdzą, że Dawid przydzielił na służbę tych, którzy prorokowali dźwiękiem. Warto tu zauważyć, że podczas rewizji przekładu, katoliccy bibliści zdecydowali się od wydania V na wariant, jaki znajdujemy w innych tłumaczeniach.
Spójrzmy jednak do przekładu interlinearnego, by szukać odpowiedzi w oryginale. Korzystając z interlinii, każdy z nas może dokonać prostej egzegezy tekstu biblijnego – naprawdę nie musimy być teologami.
NAMIERZENIE „WYZWAŃ INTERPRETACYJNYCH”
Omawiany fragment nie przysparza wielu trudności. Głównie składa się z listy imion ludzi wyznaczonych przez Dawida do służby. Wyzwaniem interpretacyjnym jest jedynie to, co zauważyliśmy z lektury przekładów – pojawiające się dwukrotnie w tekście prorokowanie. Dlatego skupimy się tylko na interesującej nas frazie – tym co podkreślone:
Następnie Dawid (…) wydzielił do służby (…) [1] którzy mieli prorokować [2] przy cytrach, lutniach i cymbałach. (…) pod nadzorem swojego ojca Jedutuna, [3] który prorokował [4] przy wtórze lutni [5] pieśni dziękczynienia i [6] pieśni uwielbienia dla PANA.
Spójrzmy na użyte w hebrajskim oryginale słowa – ich formę i znaczenie, aby sprawdzić jak należy je właściwie odczytywać. Prezentuję je poniżej według klucza: słowo hebrajskie – (kod Stronga) numer słowa za Wielkim słownikiem hebrajsko-polskim Koehlera, Baumgartnera i Stamma – transliteracja fonetyczna – kod gramatyczny – tłumaczenie w przekładzie interlinearnym:
[1] הנביאים
(H5030) 5813 – han-nə-bî-’îm – nC mp [rzeczownik, rodzaj męski, liczba mnoga] – ten wariant choć odnotowany w przekładzie interlinearnym, nie jest przyjęty i tłumaczony, ale tłumaczyć należy po prostujako „prorocy”
lub
(H5012) 5795 – han-nib-bə-’îm – v mp nP [czasownik, rodzaj męski, liczba mnoga, koniugacja nifal, imiesłów] – “grających”
[2] בְּכִנֹּר֥וֹת
(H3658) 4220 – bə-ḵin-nō-rō-wṯ – nC mp [rzeczownik, rodzaj męski, liczba mnoga] + przyimek w/na/przy – „na cytrach”
[3] הַנִּבָּ֕א
(H5012) 5795 – han-nib-bā – v ms nP [czasownik, rodzaj męski, liczba pojedyncza, koniugacja nifal, imiesłów] – “grał on”
[4] בַּכִּנּ֔וֹר
(H3658) 4220 – bak-kin-nō-wr – nC ms [rzeczownik, rodzaj męski, liczba pojedyncza] + przyimek w/na/przy – „na cytrze”
[5] עַל-הֹד֥וֹת
(H3034) 3491 – al–hō-ḏō-wṯ – v hc [bezokolicznik czasownika w koniugacji hifil] – „na dziękczynienie”
[6] וְהַלֵּ֖ל
(H1984) 2241 – wə-hal-lêl – v pc [bezokolicznik czasownika w koniugacji piel] – „pieśń pochwalną”
Już taka uproszczona „egzegeza”, przy pomocy przekładu interlinearnego i słownika, pokazuje nam gdzie mogą pojawić się największe trudności w tłumaczeniu. Widzimy, które słowa potrzebują głębszej analizy i wczytania się w słowniki. Biblijny język hebrajski nie jest łatwy, zwłaszcza dla laika. Ale przy odrobinie determinacji (wspartej bojaźnią Bożą i modlitwą) możemy wniknąć głębiej w tekst.
Widzimy, że najwięcej zamieszania przynosi słowo הנביאים [1]. Warto się mu przyjrzeć ponieważ w zbliżonej formie powtórzone jest ono w odniesieniu do Jedutuna [3]. Odpowiednie odczytanie tego słowa i jego formy wpłynie na nasze odczytanie całego fragmentu. Od tego zależy właściwe zrozumienie, co faktycznie mieli robić ludzie przeznaczeni do służby – słowem czy chodzi o muzykujących w świątyni, czy o prorokujących dźwiękami?
POGŁĘBIONA ANALIZA:
הנביאים
Zacznijmy od wyjaśnienia dlaczego pojawiły się tu dwa odrębne warianty tego słowa – o innych akcentach i przede wszystkim o innych kodach gramatycznych – a co za tym idzie o nieco innym znaczeniu? Trzeba nam wiedzieć, że oryginalny tekst spisywany był przy użyciu samych spółgłosek. Żydzi odczytując święty tekst oczywiście korzystali z samogłosek, ale nie były one zapisane. Dopiero wiele lat później (około XIII wieku) masoreci wzbogacili zapis o samogłoski, choć trzeba zaznaczyć, że są miejsca, co do których nie ma pełnej zgody, jak dane słowo należy odczytywać.
Dlatego czasem natrafiamy na odrębne warianty. Tak właśnie jest w przypadku interesującego nas fragmentu. Jedna forma to ketiw – „napisane”, a druga to qere – „odczytane”. Masoreci opracowując tekst biblijny wprowadzali czasem do tekstu spółgłoskowego odmienny sposób odczytania poszczególnych słów, korzystając z innych rękopisów, ale zaznaczając te propozycje na marginesie. Spójrzmy zatem na formę ketiw oraz zaproponowaną przez masoretów formę qere:
Pierwsza forma, ketiw, to rzeczownik w rodzaju męskim, w liczbie mnogiej od słowa często występującego w Starym Testamencie – hbr. nabi – czyli prorok, rzecznik, mówca. Choć większość przekładów decyduje się na wariant odczytywania zaproponowany przez masoretów (qere), to jednak Piotr Zaremba w przypisie jaki znajdziemy w Przekładzie Dosłownym zaznacza, że przyjmując ketiw należałoby tłumaczyć ten fragment: „Dawid wyodrębnił do służby (…) proroków przy cytrach”.
W przekładzie interlinearnym zaproponowano taką wokalizację wariantu ketiw: han-nə-bî-’îm, co odsyła nas do hasła 5813 w Wielkim słowniku hebrajsko-polskim. Jego zgłębienie pozwala nam lepiej uchwycić znaczenie tego słowa, łącznie ze śledzeniem jego etymologii. Czytamy tam m.in.: <<słowo to występuje w ST 315 razy i jest formą odrzeczownikową słowa nabi (prorok). Należy powiązać je z akadyjskim czasownikiem nabu „nazywać / wołać”; z niego wyprowadzony został termin, który może posiadać sens czynny „mówca, herold, głosiciel” lub (bardziej prawdopodobny) sens bierny: „ten, który został wezwany”>>. Następnie podane jest wiele miejsc z Biblii wraz z kontekstem w jakim używane jest to słowo, które najczęściej tłumaczy się po prostu jako prorok.
Co ciekawe, miejsce, które nas interesuje (1 Kronik 25,1) zostało ujęte w haśle jako wyjątek. Autorzy słownika proponują tłumaczenie tego słowa jako: „muzykujący w świątyni”. Zaznaczają jednak, że bardzo wysoko cenione przez biblistów zwoje z Qumran (II wiek) zawierają wariant qere – formę czasownikową w koniugacji nifal, czyli wariant przyjęty przez niemalże wszystkie polskie tłumaczenia. Zatem przyjrzyjmy się mu:
Forma qere (przyjęta przez masoretów) widzi w tym miejscu czasownik w koniugacji nifal. Większości z nas niewiele to mówi. W języku hebrajskim każdy z czasowników należy do jednej z siedmiu koniugacji. W każdej z nich do podstawowego rdzenia słowa (składającego się z trzech spółgłosek) dochodzą rozmaite sufiksy, prefiksy oraz zmienia się układ samogłosek. Koniugacja wskazuje, jak należy odczytać dany czasownik. W większości przypadków koniugacja nifal tworzy stronę bierną lub zwrotną koniugacji kal.
W naszym tekście mamy imiesłów od czasownika נָבָא nâbâ‚ (H5012), który występuje w ST ponad sto razy i oznacza: „prorokować, czyli mówić (lub śpiewać) pod natchnieniem (przepowiadając bądź przekazując słowo)”.
W badanym fragmencie występuje w koniugacji nifal, liczby mnogiej rodzaju męskiego. W cytowanym już słowniku (hasło 5795) czytamy: <<jest to hebrajska forma odrzeczownikowa, od słowa którego etymologia jest sporna. Może pochodzić od słowa „zapowiadać”, „oznajmiać, obiecywać”, „ki-pieć”, „nazywać, wołać”. W koniugacji nifal słowo to pojawia się kilkadziesiąt razy, głównie w księgach Jeremiasza i Ezechiela. W formie tej dopuszczalne tłumaczenia słowa to: być w uniesieniu prorockim, zachowywać się jak prorok. W słowniku znajdujemy odniesienie do naszego tekstu, gdzie autorzy zwracają uwagę na to, że <<różne formy tego słowa pojawiają się w każdym wersecie fragmentu 1 Kronik 25,1-3. Można je w przypadku Jedutuna tłumaczyć (1Kr 25,2): ekstatycznie grać muzykę>>.
„PISMO NAJLEPIEJ TŁUMACZY PISMO”
Istnieje zasada w pracy z tekstem biblijnym, która mówi, że najlepiej możemy go zrozumieć, analizując inne fragmenty Słowa Bożego. Aby lepiej uchwycić znaczenie danego słowa, warto zatem przeanalizować inne miejsca jego występowania. „Problem” z naszym tekstem, który może powodować pewne zamieszanie, polega na tym, że w tej konkretnej formie słowo to występuje tylko w tym fragmencie Biblii.
Spójrzmy jednak na kilka miejsc, gdzie występuje forma zbliżona:
- Liczb 11:27 SNP: „Wówczas przybiegł jakiś chłopiec i doniósł Mojżeszowi: Eldad i Medad prorokują w obozie!”.
- 1 Samuela 10:5 BW „Natkniesz się na gromadę proroków, schodzących ze wzgórza; a przed nimi będą grający na harfie, bębnie, piszczałce i lutni. Oni zaś będą w zachwyceniu”.
- 1 Królewska 22:10 SNP „W tym czasie król Izraela i Jehoszafat, król Judy, siedzieli na swoich tronach, odziani w królewskie szaty, na klepisku, u wejścia do bram Samarii. Wszyscy prorocy prorokowali tam właśnie, przed nimi”.
- Jeremiasza 14:14 SNP „A PAN mi odpowiedział: Ci prorocy kłamią. I to w moim imieniu. Nie posłałem ich, nie przekazałem im żadnych poleceń ani nie przemawiałem do nich. Ich widzenia są kłamstwem, ich wróżby nie mają wartości, prorokują sobie przed wami nic innego jak własne złudzenia!”.
- Ezechiela 12:27 SNP „Synu człowieczy! Wiem, że dom Izraela mówi: Widzenia, które ten prorok miewa, dotyczą czasów późniejszych. Wygłasza on proroctwa o odległej przyszłości”.
Czytanie innych fragmentów i znajomość ich kontekstu, pomaga nam celniej uchwycić znaczenie wyrażenia pojawiającego się w 1 Księdze Kronik. Widzimy wyraźnie, że istotą tego, do czego Dawid wydzielił synów Asafa, Hemana i Jedutuna, było prorokowanie, czyli przekazywanie słowa Pana, co mogło się odbywać również w formie śpiewu. Mieli robić to w natchnieniu (takie tłumaczenie znajdujemy w Biblii Warszawskiej), ale nie można wnioskować, że poprzez grę na instrumentach mieli przepowiadać przyszłość. Zwłaszcza fragment z 1 Księgi Samuela wskazuje na to, że muzyka towarzyszyła nieraz proroczemu uniesieniu („byciu w zachwyceniu”).
בְּכִנֹּר֥וֹת
Z tym słowem nie ma większych trudności – oznacza po prostu instrument strunowy (cytrę, lirę lub harfę). Pochodzi od rdzenia oznaczającego „brzdąkać”. Występuje ono z przyimkiem, który w połączeniu z poprzednim słowem oznacza, że wyznaczeni do służby mieli przekazywać słowo Pana (prorokować, być w zachwyceniu) przy instrumentach.
Trudno obronić formę, że mieli prorokować na cytrze. Prorokowanie dźwiękami instrumentów wydaje się być karkołomne, ale oto w XXI wieku ludzie, próbują budować taką naukę w oparciu o (rzekome) działanie Dawida sprzed trzech tysięcy lat. On faktycznie wydzielił ludzi do służby w świątyni, aby znajdowali się w uniesieniu proroczym, jednak instrumenty pełniły tu rolę towarzyszącą, a nie służyły jako przekaźniki proroctw.
„PISMO NAJLEPIEJ TŁUMACZY PISMO”
Tu pomocne jest spojrzenie do innych fragmentów, gdzie pojawia się słowo w tej formie:
- 1 Kronik 13:8 SNP „Dawid natomiast, wraz z całym Izraelem, ze wszystkich sił tańczył i grał przed Bogiem, wszyscy razem śpiewali pieśni, wtórując sobie na cytrach i harfach, na bębenkach, cymbałach i trąbach”.
- 1 Kronik 15:16 SNP „Dawid zaś powiedział książętom Lewitów, aby ustawili swoich braci, śpiewaków, i aby ci radośnie śpiewali przy wtórze instrumentów muzycznych, lutni, cytr i cymbałów”.
Dawid, który sam przecież był muzykiem, cenił tę formę wyrazu. Dlatego trudno się dziwić, że pragnął, aby Bóg był uwielbiany przy pomocy muzyki. Widzimy jednak, że instrumenty towarzyszyły śpiewowi, a nie służyły do śpiewania. Podobnie w badanym fragmencie gra na lutni miała towarzyszyć prorokowaniu (znajdowaniu się pod wpływem Ducha), a nie służyć do prorokowania (poprzez „prorocze dźwięki”). Choć znajdujący się tu przyimek można tłumaczyć jako „na”, to widzimy, że w zależności od kontekstu tłumaczy się go również jako „przy”. Słowem: możemy grać na lutni, jednak prorokować będziemy już przy (akompaniamencie) lutni.
Kolejne dwa słowa [3] [4], są powtórzeniem omówionych [1] [2]. Dlatego spójrzmy jeszcze na pozostałe [5] [6], doprecyzowujące czego dotyczyło „prorokowanie” Jedutuna przy wtórze lutni.
הֹד֥וֹת
Jest to de facto zbitka dwóch słów. Pierwszym jest przyimek al, który w zależności od kontekstu może być tłumaczony: na, nad, w dodatku do, razem z, ku, w stronę, z powodu, w sprawie, co się tyczy, ponieważ.
Drugie słowo to bezokolicznik czasownika yadah, który oznacza w podstawowej formie rzucać, strzelać. Tu występuje w koniugacji hifil i dlatego przyjmuje znaczenie: składać dziękczynienie, wysławiać, chwalić, wyznawać, wyznawać imię Boże. Słowo to często występuje w Biblii i oznacza oddawanie chwały Bogu, najczęściej poprzez dziękowanie Mu.
Patrząc na kontekst naszego fragmentu, czytamy o Jedutunie, który prorokował przy wtórze lutni al (na, w sprawie, z powodu) yadah (składać dziękczynienie, chwalić, wyznawać). Czyli prorokował przy akompaniamencie instrumentów, by w ten sposób składać dziękczynienie.
וְהַלֵּ֖ל
Słowo to jest zbitką spójnika „i” oraz bezokolicznika czasownika halal, który w zależności od kontekstu tłumaczymy jako jaśnieć, świecić, chwalić, być chełpliwym. W występującej tu koniugacji piel oznacza: chwalić, chełpić się, wygłosić przechwałkę.
Identyczna forma pojawia się jeszcze w dwóch innych miejscach i tłumaczona jest tak jak zaznaczono:
- 1 Kronik 16:36 SNP „Błogosławiony niech będzie PAN, Bóg Izraela, od wieków — i na wieki! Cały lud powiedział na to: Amen — i wielbił PANA”.
- Ezdrasza 3:11 SNP „Wznieśli oni PANU pieśń pochwalną i dziękczynną za to, że jest dobry i że Jego łaska nad Izraelem trwa na wieki. A cały lud wznosił okrzyki radości na chwałę PANA, ciesząc się, że położono fundament pod Jego świątynię”.
Zatem Jedutun prorokował przy dźwiękach lutni, (w celu) by składać dziękczynienie i wielbić Pana. Nie ma wątpliwości co do znaczenia tych dwóch słów, które pomagają nam lepiej uchwycić kontekst całego wyrażenia pojawiającego się w naszym fragmencie.
ROZSTRZYGNIĘCIE
Po wniknięciu (na ile to tylko możliwe dla takiego laika jak ja) w oryginalny tekst 25 rozdziału 1 Księgi Kronik, uważam, że przyjęty przez większość tłumaczy wariant jest właściwy. Widzimy również, że katoliccy bibliści pracujący nad przekładem Biblii Tysiąclecia zrewidowali wcześniejsze wydania i zrezygnowali z form prorokowali dźwiękiem (1Kr 25,1) oraz prorokował na cytrze(1Kr 25,3) i zdecydowali się na wariant: prorokowali przy dźwięku harf.
Nie widzę biblijnych podstaw dla nauczania o prorokowaniu dźwiękiem. Jeśli ktoś próbuje uzasadniać to tym jednym fragmentem Pisma Świętego, odwołując się do wybranych i dawnych przekładów – jest to w mojej opinii nieuczciwe i mocno „naciągane”.
Zawsze ważny jest kontekst! O czym traktuje ten fragment? Opisuje on moment wyznaczenia do ważnej służby w świątyni wybranych ludzi. Miało to na celu uporządkowanie tego jak służono Bogu. Widzimy, że muzyka instrumentalna i śpiew odgrywały bardzo ważną rolę. Warto zauważyć, że nie tylko w kulcie świątynnym, ale również w życiu społecznym. Dlatego powołano muzyków świątynnych, aby prorokowali przy dźwiękach muzyki. Asaf, Heman i Jedutun należeli do najsławniejszych, a ich imiona pojawiają się w psalmach. Król Dawid, który sam uzdolniony był muzycznie, z upodobaniem zajmował się tą dziedziną służby świątynnej i dlatego osobiście sprawował nad nią nadzór.
Muzycy mieli dbać o to, aby znajdować się pod natchnieniem Ducha Świętego, a samo prorokowanie nie tyle oznaczało przepowiadanie przyszłych zdarzeń, co po prostu składanie dziękczynienia Bogu i nieustanne wielbienie Jego imienia, co czyniono przy muzyce. Staramy się czerpać z tego przykładu i również obecnie tak „prorokować” na naszych nabożeństwach przy akompaniamencie instrumentów. Śpiewamy pieśni dziękczynne i uwielbieniowe, podobnie jak Izraelici w świątyni za czasów Dawida.
Na koniec – wzbogaceni o powyższe rozważania – spójrzmy jeszcze raz na tłumaczenie SNP, które w mojej opinii trafnie oddaje zawartą tu myśl. Nie o prorokowaniu dźwiękami, ale o uporządkowanym uwielbianiu Boga przy akompaniamencie muzyki:
„Następnie Dawid wraz z dowódcami wojska wydzielił do służby synów Asafa, Hemana i Jedutuna, którzy mieli prorokować przy cytrach, lutniach i cymbałach. Liczba zatrudnionych przy służbie była następująca: Synowie Asafa: Zakur, Józef, Netaniasz i Asarela. Służyli oni pod nadzorem Asafa, który z kolei prorokował pod nadzorem króla [Dawida]. Synowie Jedutuna: Gedaliasz, Seri, Jeszajasz, Szimi, Chaszabiasz i Matitiasz — sześciu posługujących pod nadzorem swojego ojca Jedutuna, który prorokował przy wtórze lutni pieśni dziękczynienia i pieśni uwielbienia dla PANA (1 Kronik 25:1-3 SNP).
atypowy 